Mahamudra
Tylko nieograniczona, otwarta, świadoma przejrzystość
Wśród czterech buddyjskich szkól Tybetu najdobitniejszy nacisk na medytacje kładzie linia Kagyu. Jest linia, w której istnieje przekaz nauk Milarepy, którego sprawność w praktyce została tu niezłomnie utrzymana. Kagyupowie praktykują Mahamudre, zaś Ningmapowie Maha Ati. Nazwy te róznia się wprawdzie, jednak oba systemy maja te sama wartość. Co oznacza słowo „Mahamudra”? Maha dosłownie znaczy wielka, co wskazuje, ze ta metoda medytacji jest najwyższa i najpożyteczniejsza. Mudra ma – jak wiele słów w sanskrycie – dużo różnych znaczeń. Najczęściej rozumiana jest jako potwierdzająca pieczęć Buddy, jego gwarancja, ze nie ma niczego, co by ja przewyższało – ze poza Mahamudra nie istnieje nic głębszego ani lepszego.
W tradycji Kagyu mówi się o trzech rodzajach Mahamudry. Są to stopnie odpowiadające zróżnicowanym potrzebom i zdolnościom różnych ludzi.
Mahamudra Sutr
Pierwszy rodzaj odnosi się do Madjamiki, blisko związanej z filozofia Wielkiej Środkowej Drogi. Umożliwia ona łagodne i stopniowe dotarcie do doświadczenia Mahamudry. Ćwiczenie zaczyna się tu od medytacji uspokojenia umysłu, która najpierw wykorzystuje celowo pojawiający się obraz w umyśle, a potem, już bez niego, pozwala umysłowi na uspokojenie. Dla badania prawdziwej natury zjawisk naucza się tez medytacji będącej połączeniem powyższej z inna, analityczna, posługująca się inteligentna świadomością umysłu. Kiedy nauczyciel zobaczy, ze uczeń opanował już te umiejętność, wprowadza go w rozpoznawanie prawdziwej natury umysłu. Może to nastąpić po kilku miesiącach, ale i po wielu latach. Ta metoda Mahamudry opiera się na sutrach Mahajany i ofiarowuje dłuższa, ale bezpieczniejsza drogę do oświecenia.
Szkoła Kagyu, jako jedyna ze szkól, proponuje jeszcze inna formę Mahamudry Sutr, wywodząca się od Gampopy. Pokazał on, w jaki sposób można połączyć Drogę Sutr z Mahamudra w jedna ścieżkę, wolna od ograniczeń, jakie zmuszeni są na siebie przyjmować tantryczni praktykujący; musza oni z reguły dotrzymywać licznych samaja, czyli slubowan tantrycznych.
Pierwotne nauki Buddy do tej ścieżki zapisane są w sutrze Samadhirja. Możemy tam przeczytać o proroctwie Buddy dotyczącym pojawienia się Gampopy i zapowiedzi, iż wprowadzi on i rozszerzy te metodę, doprowadzając tysiące ludzi do oświecenia. Mówi sie/ ze gdy Gampopa zaczai jej nauczać – nawet sarny wyszły z lasu, by go słuchać – podobnie jak uczyniły to, kiedy Budda Siakjamuni nauczał po raz pierwszy w Sarnim Parku.
Mahamudra Tantr
Kolejny rodzaj Mahamudry jest szczególnie związany z tantrami. Tutaj otrzymuje się najpierw inicjacje, potem medytuje się na ciało i mandale określonego jidama, a także recytuje jego mantre. Poprzez te duchowo stworzone symbole umysł zostaje oczyszczony i przekształcony. Prowadzi to do dalszych praktyk, takich jak „Sześć Jog Naropy”, które uzupełniają te transformacje i powodują rozpoznanie Mahamudry. Metoda ta odpowiada medytacjom trekczo i thogal w systemie Maha Ati.
Mahamudra Esencji
Mahamudra Esencji, trzeci rodzaj, nie ma z poprzednimi dwoma nic wspólnego. Na poziomie Madjamaki stabilne zaufanie praktykującego do umysłu jest efektem intensywnych badań, które prowadza do zrozumienia Mahamudry. W Mahamudrze Tantr praktykujący pracuje z jidamami i wykonuje ćwiczenia jogi. Tutaj nic takiego nie jest potrzebne: nauczyciel jest oświecony, a uczeń jest gotów by to oświecenie osiągnąć. Jest to bezpośrednie rozpoznanie umysłu przez umysł, bezpośrednie medytowanie na rezultat, zamiast przechodzenia wielu etapów. Uczen potrafi rozpoznawać umysł i jego manifestacje bez konieczności używania uprzednio określonych metod. Po prostu, gdy jest przez kogoś naprowadzony, jego obudzona inteligencja rozpoznaje to, co zostaje mu pokazane. W wypadku niektórych ludzi rozpoznanie to występuje natychmiast. Mahamudra Esencji została przekazana przez Sarahe, Tilope i Milarepe w bogactwie ich pieśni. Jest to bardzo głęboka metoda, górująca nad wszystkimi pozostałymi. W systemie Maha Ati znajdujemy cos porównywalnego w praktykach Poza Intelektem (tyb. : Lo da) oraz Powstawanie Zjawisk (tyb. : Tezo są). Te trzy aspekty Mahamudry oferują bardzo zręczny start, umożliwiając nawet osobie o malej zdolności duchowej stopniowe wchodzenie na coraz głębsze poziomy praktyki.
Trzy aspekty doświadczenia
Rozpoznanie Mahamudry znane jest tez jako Inherentna Jedność, co oznacza, ze uczymy się pozostawiać nasz umysł w jedności z właściwa mu natura. Może to zostać rozpoznane w trzech aspektach naszych dotychczasowych doświadczeń: w prawdziwej naturze naszego umysłu, prawdziwej naturze naszych myśli oraz prawdziwej naturze przejawów umysłu.
Prawdziwa natura umysłu
Prawdziwa umysłu odnosi się do jego pierwotnej esencji, która jest obecna w każdym momencie i dlatego nazywana jest inherentna. Esencja ta nie jest żadna forma, żadnym dźwiękiem, zapachem ani smakiem, nie jest tez dotykiem, nie posiada koloru, nie jest przyjemna ani nieprzyjemna. Nie jest tez niczym materialnym ani trwałym, lecz nieograniczona, otwarta, świadoma przejrzystością.
Prawdziwa natura przejawów umysłu
Ponieważ umysł jest swobodny, może projektować najrozmaitsze rzeczy – pokazywać wielki show. Jego manifestacje są jednak w swej istocie nierzeczywiste. Z powodu nieskrępowanych zdolności umysłu przezywamy domy, ludzi, rzeki, góry, skały, drzewa i tak dalej. Góra we śnie nie jest wszak rzeczywista góra lecz samym umysłem. To samo dotyczy naszego świata na jawie, w którym się znajdujemy. Kiedy z ludzkim światem. Ten świat nie ma jednak żadnej właściwej mu, prawdziwej egzystencji, która odróżniałaby się od komunikującego się z nim umysłem. Wszystko poza manifestacjami umysłu jest niezlozone i dlatego nie ma ona więcej z realności niż sen. To jest prawdziwa natura przejawów umysłu.
Prawdziwa natura myśli
Miedzy umysłem a jego zewnętrznymi iluzjami pojawiają się myśli. Są sposobem wyrażania się umysłu, jego reakcja na wrażenia, które odbiera od własnych manifestacji. Myśli znajdują się w ciągłym ruchu, a ich ilość zależy od wielości kontaktów, które ma umysł z projektowanym na zewnątrz światem. Tak jak pęcherzyki powietrza w wodzie, myśli powstają w przejściowo istniejących warunkach – nie maja one w żaden sposób niezależnej egzystencji; kiedy warunki się zmieniają, w równie szybki sposób znikają myśli. Jeśli jednak badamy istotę myśli pojawiającej się w danym momencie, odnajdujemy nieograniczona, otwarta przejrzystość umysłu. Istota myśli jest bowiem istota umysłu. To jest prawdziwa natura myśli.
Kontrola nad umysłem
Słowo Jedność (Inherentna Jedność, patrz wyżej) wskazuje na to, ze chodzi nam o bycie jednym z prawdziwa natura umysłu, myśli oraz rzeczy. Rzeczywiście spośród trzech powyższych jakości najważniejsze jest rozpoznanie prawdziwej natury umysłu. Kiedy raz się ono pojawi, pozostałe dwa wglądy nastąpią naturalnie, same z siebie. Oznacza to, ze musimy poddać umysł – te pusta, nieograniczona przejrzystość – naszej kontroli. Mamy skłonność do natychmiastowego podążania za umysłem, kiedy ten cos projektuje: jesteśmy przyzwyczajeni, by akceptować pomieszane informacje, które nam przekazuje. To czego musimy się nauczyć, to rozpoznawanie prawdziwej natury umysłu; wtedy nasza świadomość stanie się „świadomością pierwotna”. Umysł nie powinien być ociężały i uśpiony, ani tez przebywać w stanie podniecenia czy szaleństwa. Pozostaje on sam w sobie i nie polega na zewnętrznych wrażeniach. Przebywa w naturalnym stanie i doświadcza go, będąc odprężonym. Nie wymusza sztucznymi lub agresywnymi sposobami stanu spokoju. Wszystkie toporne i subtelne myśli rozpływają się same z siebie. Kiedy myśli ustępują, umysł rozpoznaje się sam, bez lgnięcia do samego siebie. To jest początek Inherentnej Jedności. Kiedy po raz pierwszy odnajdziecie w tym spokój, ta zdolność umysłu stanie się coraz wyrazniejsza, a rozwój ten nie będzie miał granic: nie możecie bowiem powiedzieć w jakimś momencie: „Teraz osiągnąłem już koniec”. Nie możecie tego opisać słowami lub przekazać za pomocą przykładu, ponieważ na świecie nie istnieje nic porównywalnego. Żaden ludzki jeżyk nie jest w stanie ująć słowami tego nieograniczonego rozwoju. Tak długo, jak umysł jest uwikłany w swoje własne manifestacje, tak długo myśli są podniecane najróżniejszymi obiektami zewnętrznymi: poprzez przyjemne i nieprzyjemne, gniew i lgniecie, obojętność lub to co male albo duże. Myśli są umysłem, ale tylko jak pęcherzyki powietrza w wodzie. Aby uzyskać zaufanie do prawdziwej natury umysłu, na początku formułuje się bardzo wyraźna mysi – mysi, która łatwo można rozpoznać. Na przykład: „Chcialbym mieć dużo pieniędzy”. Przyjrzyjcie się bezpośrednio tej myśli. Patrzcie dalej. Przyjrzyjcie się jej istocie. Jeśli tego nie uczynicie, pojawi się lgniecie, które zwielokrotni mysi i przekształci. Pojawi się wiele dalszych myśli na ten temat. Kiedy jednak spojrzycie na istotę idei posiadania miliona marek, przekształci się ona i stanie umysłem. Mysi zostanie przetransformowana w esencje otwartej przestrzeni. Pęcherzyk powietrza rozpuści się w wodzie i stanie się woda. Jak to się dzieje? Otóż umysł i myśli maja te same właściwości. Nie zniszczyliście bowiem myśli, lecz dotarliście do jej prawdziwej natury. To nie wy „wystaraliście się” o te właściwości i nie wy „przymocowaliście” je do myśli. Nie zniszczyliście również ich i nie zastąpiliście owymi właściwościami. Umysł po prostu posiada w sposób naturalny takie właściwości, a wy weszliscie jedynie w stan ich rozpoznawania. Jeśli będziecie rozwijać przyzwyczajenie w tym kierunku, każda mysi przekształci się w Dharmakaje, obszar ostatecznej rzeczywistości. Natomiast jeśli nie jest się świadomym natury myśli, pozostają one oceanem samsary/ wciąż obracającym się kołem cyklicznej egzystencji. Skoro rozpoznajecie prawdziwa nature jednej myśli, dlaczego nie możecie naraz, od razu, rozpoznać natury całego nawału myśli? W linii Karma Kagyu istnieje w związku z tym metoda Mahamudry, dzięki której można w mgnieniu oka, o ile ma się szczęście, stać się Budda. Jest to najtrudniejsze ze wszystkich trzech aspektów; kiedy jednak rozpoznaje się nature myśli, można łatwo zrozumieć, ze manifestacje maja nature umysłu. Nauczamy co prawda, ze manifestacje są umysłem i ze nic nie istnieje niezależnie od umysłu. Jest jednak bezcelowe, by na tym etapie rozpoznawać istniejące przejawy umysłu/jeśli nie rozpoznaliśmy jeszcze prawdziwej natury umysłu i myśli. Jeśli jesteście w pełni świadomi natury umysłu i myśli, rozpoznacie, iż umysł projektuje swoje manifestacje a także doświadcza ich. Były to krótkie objaśnienia. Zobaczycie jednak, ze będą one pożytecznym kluczem, by otworzyć wrota Mahamudry.
Tłumaczył Michal Siwek
