Poniżej publikujemy wstęp do książki. Całą publikację można ściągnąć klikając link.
Zamieszczone tu teksty zaliczane są do tradycji filozoficznej buddyzmu mahajany i należą do tybetańskiej linii przekazu mahamudry. Sposób objaśniania trudnych zagadnień filozofii i psychologii buddyjskiej jest niezwykle precyzyjny, logiczny i dydaktyczny, spełniając tym samym najbardziej nawet rygorystyczne wymogi nauki zachodniej. Mimo, że teksty oparte są na głębokich doświadczeniach medytacyjnych, dostarczają jednak bardzo wielu istotnych danych możliwych do werbalnego przekazu. Służą one dokładnemu studiowaniu i – po uważnym przemyśleniu – wnikaniu w coraz głębsze poziomy znaczeń. Zwyczaj studiowania tekstów i debatowania nad nimi – co ułatwia ich zrozumienie – występuje we wszystkich liniach buddyzmu tybetańskiego i wywodzi się z tradycji wielkich uniwersytetów buddyjskich starożytnych Indii. Warto podkreślić, że autorem tekstu źródłowego “Namsie Jesie” (tyb. Rnam-szes Je-szes) jest średniowieczny mistrz medytacji, przywódca duchowy tybetańskiej linii Karma Kagju: III Karmapa Rangdziung Dordże (Rang-’bjung rDo-rdże), żyjący w latach 1284 – 1339, uważany za oświeconego.
Autorami trzech komentarzy do tego tekstu są znani na całym świecie współcześni lamowie tybetańscy linii Kagju – mistrzowie medytacji, a zarazem wybitni uczeni buddyjscy: Thrangu Rinpocze, Tenga Rinpocze i Szamar Rinpocze. Mimo, że III Karmapa żył siedemset lat temu, zdumiewająco współcześnie brzmią słowa jest siastry. Świadczy to o ciągłej aktualności buddyjskiego przekazu. Najnowsze osiągnięcia zachodniej psychologii, oparte na długoletnich, żmudnych badaniach, w wielu punktach dochodzą do podobnych wniosków, jakie oświeconym wglądem osiągali dawni buddyjscy mistrzowie podczas medytacji. “Namsie Jesie” nie jest jednak tekstem łatwym. Jego niezwykle skondensowana forma oraz język zawierający specyficzne dla buddyjskiej tradycji porównania, przenośnie i techniczną terminologię, dodatkowo przeniknięty jest wielopoziomową symboliką (co charakteryzuje wiele tego typu tekstów pisanych przez mistrzów tybetańskich). Dlatego też bez licznych przypisów i komentarzy jego zrozumienie nie byłoby dla większości osób możliwe. Nawet po uważnym przeczytaniu całej książki, warto wrócić ponownie do samego tekstu źródłowego i zgodnie z tradycją buddyjską wnikliwe go przemyśleć. Każde kolejne czytanie odsłaniać może bowiem nowe poziomy, wcześniej zupełnie nie dostrzeżone. Uświadomienie sobie, na czym polega poznanie świata i siebie, jaka jest struktura świadomości, jak funkcjonuje umysł w zależności od stopnia duchowego rozwoju – może być niezwykłym doświadczeniem nawet dla niebuddysty i stanowić inspirację do pracy nad sobą. Wprawdzie istnieją różne obrazy i sposoby rozumienia rzeczywistości (tak zewnętrznej, jak i wewnętrznej), nie znaczy to jednak, że nie warto sięgać do dziedzictwa innych tradycji – tym bardziej, że wcale nie posiadamy wyłączności na prawdę. A problemy z samym sobą i wzajemnymi relacjami międzyludzkimi mamy wcale nie mniejsze niż buddyści.
Część pierwsza to wykłady Thrangu Rinpocze oparte na tekście “Namsie Jesie” (rNam-szes Jeszes) wygłoszone w roku 1985 w Kathmandu dla grupy Europejczyków. Z języka tybetańskiego tłumaczone były na angielski przez Hannah Nydahl. Jej słowa (przekładając na język polski), notowałem na żywo; a niezależnie robili to też Joanna i Adam Grelowie. Obie wersje zostały ze sobą porównane i wspólnie ustalona polska 1. Całość tekstu opracowałem i poszerzyłem o liczne pytania słuchaczy nasuwające się im w trakcie wykładów oraz o odpowiedzi Thrangu Rinpocze. Tam, gdzie stanowią one naturalne rozwinięcie lub pogłębienie wykładu, włączone zostały w całość tekstu bez szczególnego wyróżniania. Oprócz tego dodałem niektóre uzupełniania (wyróżnione w tekście tak wyglądającą kursywą), uznając że przyczynią się do lepszego zrozumienia i przejrzystości tekstu (np. niektóre problemy nie były poruszane przez Thrangu Rinpocze, natomiast omówione zostały podczas wykładów prowadzonych przez innych nauczycieli buddyjskich). Kilkakrotnie też włączyłem w tekst tego komentarza przykłady lub objaśnienia zaczerpnięte z tradycji zen, dotyczące problematyki ogólnobuddyjskiej na poziomie mahajany, jednakowo obowiązującej tak w zenie, jak i wadżrajanie. Warto tu przypomnieć, że linia mahamudry (w której tekst “Namsie Jesie” odgrywa istotną rolę) jest tybetańskim odpowiednikiem tradycji zen. Dodane zostały także tytuły rozdziałów nawiązujące do treści – dzięki temu tekst jest bardziej przejrzysty.
Prezentowane tu nauki Thrangu Rinpocze nie są dosłownym komentarzem do tekstu źródłowego, tzn. nie jest analizowane krok po kroku szczegółowe znaczenie każdego słowa. Główny akcent został położony na omówienie ośmiu świadomości, natomiast część poświęcona pięciu 2 została tylko zasygnalizowana. Z drugiej strony taka forma jest bardziej przystępna dla większości osób i stanowi lepsze wprowadzenie. Część druga to tekst źródłowy rNam-sze Je-szes (“Namsie Jesie”). Tłumaczenie tekstu “Namsie Jesie” oparte jest na kilku różnych roboczych przekładach polskich i angielskim (m.in. Waldemara Zycha, Tiny Draszczyk). Do tłumaczenia opracowałem liczne i szerokie przypisy oparte prawie w całości na tradycyjnym komentarzu do “Namsie Jesie” – słowo po słowie – wygłoszonym w roku 1986 przez Tengę Rinpocze w Rodby (Dania) i zreferowanym w Krakowie w rok później (luty 1987) przez Waldemara Zycha. Wtedy też zostały przedyskutowane w większej grupie osób wybrane terminy techniczne oraz sposób tłumaczenia na język polski niektórych słów i sentencji siastry “Namsie Jesie” III Karmapy. Podział samego przekładu tekstu źródłowego odpowiada podziałowi strukturalnemu dokonanemu przez Tengę Rinpocze celem ułatwienia analizy istotnych pojęć orz zwiększenia przejrzystości. Trzecia część to komentarz do “Namsie Jesie” opublikowany przez Szamara Rinpocze we Francji (czasopismo Ten Drel, sierpień 1981). Przetłumaczony został roboczo na język polski przez Dobrogniewę Krasoń i Joannę Łukomską-Grelę. Część tego tłumaczenia (pominięto omówienie poglądów szkół niebuddyjskich, pięć Mądrości i konkluzję) została opublikowana w antologii “Buddyzm” (Biblioteka “Pisma literacko-artystycznego”), Kraków 1987, pod tytułem: Szamar Rinpocze Od świadomości zwyczajnej do świadomości przebudzonej (Mądrości pierwotnej) str. 207-217. Przedstawiam czytelnikom poprawioną pełną wersję komentarza Szamara Rinpocze opartą na starym, roboczym tłumaczeniu Dobrogniewy Krasoń. Opublikowany tu tekst różni się jednak od rękopisu tłumaczenia, jak również, w sposób istotny, od tekstu opublikowanego w Buddyzmie pod redakcją Jacka Sieradzana, zawierającego poważne błędy. Dokonanie daleko nieraz idących poprawek w stosunku do w. wym. opracowania było konieczne ze względu na:
- niezrozumiałość niektórych fragmentów,
- przekład pewnych fragmentów w sposób niezgodny z poglądami filozofii buddyjskiej lub zmieniający ich wymowę,
- niepełną zgodność z “Namsie Jesie”,
- konieczne korekty stylistyczne w celu zwiększenia czytelności tekstu
Komentarz Szamara Rinpocze opatrzyłem przypisami i nieznacznymi uzupełnieniami czyniącymi tekst bardziej zrozumiałym. Wszystkie te dodatki do tekstu oryginalnego, podobnie jak w poprzednich częściach, wyróżnione są pochyłym drukiem. Całość została merytorycznie sprawdzona przez Joannę Łukomską-Grelę. Jej wieloletnie studia nad filozofią i religią buddyjską, biegła znajomość języka tybetańskiego oraz ukończenie w 1992 roku tradycyjnego tybetańskiego odosobnienia medytacyjnego (trwającego ponad trzy lata) gwarantują dogłębną znajomość tematu. Zdaję sobie sprawę, że opracowanie to nie jest doskonałe, jednakże uważam za uzasadnione udostępnienie go nawet w takiej formie. Mam nadzieję, że zainspiruje to innych do wprowadzania poprawek i dalszej pracy nad tym niezwykłym tekstem.
Marek Kalmus Huba, zima 1989 i 1995 roku
